Στη γειτονιά των Ρομά – εντός και εκτός συνόρων
Γνωρίζοντας τους Άλλους
Η βδομάδα μου στην blogογειτονιά ξεκίνησε με την απόφαση να ανακαινίσω το blogόσπιτό μου, μέσα-έξω. Να του δώσω ανοιξιάτικο φως και χρώμα. Και κλείνει με ένα άρθρο σχετικά με την Παγκόσμια Ημέρα των Ρομά.
8 Απριλίου. Γιορτάζουμε τον πολιτισμό των Ρομά, τους επιμέρους πολιτισμούς και τις προφορικές παραδόσεις τους. Στα δικά μου μάτια, την επιθυμία για ζωή παρά τις όποιες δυσκολίες. Και εργαζόμαστε για την ευαισθητοποίηση σε ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι Ρομά, παγκοσμίως.
Το σημερινό άρθρο μπορείτε να το δείτε σαν μία πρώτη επίσκεψη στη γειτονιά των Ρομά. Εντός και εκτός συνόρων. Ένα αφιέρωμα στον πολιτισμό «των άλλων», αυτών που είναι δίπλα μας, που περιμένουμε να τους συναντήσουμε στη λαϊκή, να μας διασκεδάσουν στα πανηγύρια, να μαζέψουν παλιά αντικείμενα, αλλά δεν τους γνωρίζουμε. Κι αν τους συναντήσουμε σε διαφορετικό χώρο, μπορεί να παραξενευτούμε. Μπορεί.
Η εικόνα που έχουμε για τον πολιτισμό των Ρομά είναι πολύ συγκεκριμένη. Μία εικόνα που προκαλεί τον φόβο και οδηγεί στην απόσταση. Σαν να ξεχνάμε πως ο φόβος δεν είναι καλός συμβουλάτορας. Σαν να μην βλέπουμε πως αυτοί οι άλλοι, βρίσκονται στο περιθώριο και στην απομόνωση.
Τι θα ήθελαν να γνωρίζουμε γι’ αυτούς; Να μάθουμε κάποια βασικά πράγματα για τον πολιτισμό τους. Αυτά που μπορούν να μας φέρουν πιο κοντά.
Η επίσημη ανακήρυξη Ημέρας των Ρομά
Η επίσημη ανακήρυξη έγινε το 1990, στo Σέροκ της Πολωνίας, στη διάρκεια του τέταρτου Παγκόσμιου Συνεδρίου των Ρομά. Ο σκοπός της πρωτοβουλίας αυτής, να τιμάται η πρώτη σημαντική διεθνής συνάντηση εκπροσώπων των Ρομά, όπως πραγματοποιήθηκε το 1971, στο Λονδίνο. Τον Απρίλιο.
Στη συνάντηση εκείνη, οι συμμετέχοντες συζήτησαν τις στερεότυπες αντιλήψεις που συνοδεύουν τους όρους «τσιγγάνος» και «γύφτος» και αντιπρότειναν τη χρήση των όρων «Ρομά» και «Ρομανί». Να θυμόμαστε πως και αυτοί είναι άνθρωποι – από τη λέξη rom που σημαίνει άντρας/άνθρωπος.
Οι ρίζες των Ρομά
Σύμφωνα με ειδικούς ερευνητές, και προφορικές παραδόσεις των Ρομά, οι ρίζες τους βρίσκονται στη σημερινή Ινδία. Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς έφυγαν από εκεί με κατεύθυνση προς τη Δύση. Υπάρχουν ενδείξεις πως η κάθοδος ξεκίνησε τον 11ο αιώνα, όταν οι Ρομά συμμετείχαν στους πολέμους που γίνονταν στο Παντζάμπ, με την υπόσχεση μίας καλύτερης κοινωνικής θέσης. Τον 12ο αιώνα φαίνεται να εγκαταλείπουν το Πακιστάν για να γλυτώσουν από τους πολέμους στην ευρύτερη περιοχή.
Φεύγουν σαν κυνηγημένοι, αναζητώντας ένα ειρηνικό μέρος να στεριώσουν.
Ετερογένεια στον πολιτισμό των Ρομά
Υπάρχει η γενική αντίληψη πως ο πολιτισμός των Ρομά διακρίνεται από ομοιογένεια. Κι όμως. Η ετερογένεια είναι το βασικό χαρακτηριστικό. Υπάρχουν επιμέρους πολιτισμοί, διαφορετικές γλώσσες και κώδικες επικοινωνίας, διαφορετικές θρησκείες, διαφορετικές παραδόσεις, διαφορετικά ήθη και έθιμα. Ο πολιτισμός των Ρομά έχει δεχθεί σημαντική επιρροή από τη χώρα καταγωγής των ανθρώπων. Η ετερογένεια αυτή δεν τους εμποδίζει να έχουν την αίσθηση πως ανήκουν σε έναν ενιαίο και μοναδικό πολιτισμό.
Υπάρχουν περιπλανώμενοι Ρομά που μεγαλώνουν και ζουν σε διαφορετικούς καταυλισμούς, αναζητώντας δουλειά από περιοχή σε περιοχή. Υπάρχουν μη περιπλανώμενοι Ρομά που έχουν σταθερή διεύθυνση κατοικίας και εργασίας. Όλοι με την αγωνία και την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο για τα παιδιά τους.
Γνωστοί εκπρόσωποι των Ρομά
Ε ναι, υπάρχουν και διακρίνονται σε όλους τους τομείς της ζωής, σε όλα τα μήκη του κόσμου. Ξεκινάμε από τον Καναδά όπου συναντάμε τον Ronald Lee (1934 -), καταξιωμένο συγγραφέα – γλωσσολόγο – ακτιβιστή. Ο πατέρας του ήταν μουσικός, μετανάστης από την Ευρώπη.
Κάνουμε στάση στην Αγγλία και διαβάζουμε πως και ο Τσάρλι Τσάπλιν είχε Ρομανί καταγωγή. Λέγεται πως μεγάλωσε σε καταυλισμό των Ρομά που βρίσκονταν στην ευρύτερη περιοχή του Μπέρμινχαμ. Και πως το 2015, ένας από τους γιούς του δέχθηκε να κάνει τα αποκαλυπτήρια μνημείου αφιερωμένου στον πατέρα του, στην περιοχή εκείνη.
Σαν να βλέπω το θλιμμένο χαμόγελο του Τσάρλι Τσάπλιν που κάλυπτε την πληγή της χαμένης παιδικότητας.
Στη γειτονιά των Βαλκανίων, θυμόμαστε την Έσμα Ρετζέποβα, γνωστή ως «Βασίλισσα της Μουσικής των Ρομά». Θεωρείται από τους πρώτους καλλιτέχνες που σύστησαν τον μουσικό πολιτισμό των Ρομά στον υπόλοιπο κόσμο. Γεννήθηκε στα Σκόπια, παντρεύτηκε στο Βελιγράδι και ανέπτυξε ανθρωπιστική – φιλανθρωπική δράση. Δύο φορές υποψήφια για το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.
Στη λίστα με τους διεθνώς καταξιωμένους εκπροσώπους των Ρομά, ο Έλληνας Κώστας Χατζής. Λέγεται πως όταν ήταν περιοδεία στην Αμερική, ο τότε πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ τον προσκάλεσε στον Λευκό Οίκο για τον γνωρίσει. Υποκλινόμαστε στο ταλέντο του.
Αγαπημένο μου τραγούδι, του Κώστα Χατζή, Σύνορα η Αγάπη δε γνωρίζει.
Οι γείτονές μας
Οι γείτονές μας, θέλουν να θυμόμαστε πως είναι και αυτοί άνθρωποι. Έχουν διαφορετικές ρίζες μα παρόμοιο προσανατολισμό. Πορεύονται στη ζωή με όνειρα και ελπίδες, φόβους και προβληματισμούς, αγωνίες και ανησυχίες. Όπως όλοι οι άνθρωποι...
Πηγές
Experts “99.9 per cent certain” Charlie Chaplin WAS born in Smethwick. Birmingham Live
International Roma Day: A day to raise awareness of the human rights problems experienced by Roma. European Roma Rights Centre
Romani people. Wikipedia
Φωτογραφία: UN Women
Comments (6)
Lia
15 Απριλίου 2019 at 06:17
Καλημέρα Ιωάννα με το υπέροχα ανοιξιάτικο ιστολόγιο!
Έχω την τύχη και την ατυχία συνάμα να μένω πάνω από είκοσι χρόνια σε περιοχή όπου ζουν Ρομά, και των δύο τάξεων. Εκείνοι δηλαδή που τους λέμε (και λένε και οι ίδιοι τους εαυτούς τους) τσιγγάνους, και οι άλλοι που τους αποκαλούμε «γύφτους». Η διαφορά είναι τεράστια στον τρόπο ζωής και στη νοοτροπία και δεν είναι τυχαίο που ακόμα και οι ίδιοι οι τσιγγάνοι έχουν προβλήματα με τους «άλλους».
Τα παιδιά μου έχουν μεγαλώσει και έχουν πάει σχολείο με παιδιά τσιγγάνων, κι είναι οι καλύτεροι φίλοι. Οι «άλλοι» όμως δεν επιθυμούν να ενταχθούν στην φυσιολογική ροή της καθημερινότητας. Είναι παραβατικοί και προκαλούν διαρκώς προβλήματα. Από τότε δε που εντάχθηκαν σε αυτούς και άλλοι της φυλής τους από τα Βαλκάνια ερχόμενοι, η κατάσταση χειροτέρεψε για όλους τους υπόλοιπους που κατοικούμε στην περιοχή, τσιγγάνους και μη.
Αυτό που θέλω να πω είναι πως δεν φτάνει μόνο το να είμαστε ανεκτικοί και να σεβόμαστε τη διαφορετικότητα. Χρειάζεται ξεκάθαρη θέση του κράτους απέναντι στην παραβατικότητα κάποιων ομάδων που δεν επιθυμούν και δεν επιδιώκουν την ένταξή τους στο κοινωνικό σύνολο.
Μεγάλο θέμα και παίρνει συζήτηση…
Καλή συνέχεια στην εβδομάδα σου!
Joanna K.
15 Απριλίου 2019 at 21:34
Καλησπέρα Λία
Σ’ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια. Κυρίως για την εμπιστοσύνη και την ειλικρίνειά σου.
Διάβασα με προσοχή το σχόλιό σου. Καταλαβαίνω τι εννοείς. Για πρώτη φορά φέτος, επισκέπτομαι τη γειτονιά των Ρομά στην πόλη μου. Και μαθαίνω αυτά που φαίνεται πως λίγοι γνωρίζουμε. Μαθαίνω πως υπάρχουν, όπως μας εξηγείς, δύο βασικές ομάδες: οι περιπλανώμενοι και οι μη περιπλανώμενοι, με σταθερούς στόχους. Ναι, ανάμεσά τους, υπάρχουν άτομα με παραβατική συμπεριφορά. Κάποιοι μα όχι όλοι. Όλοι φαίνεται να στέκονται απέναντι από στερεότυπες αντιλήψεις. Αυτό μπορεί να βολεύει κάποιους μα όχι όλους. Όπως σε κάθε «γειτονιά». Έτσι το καταλαβαίνω.
Σημαντικό θέμα και η σημασία της ανεκτικότητας – τι ακριβώς εννοούμε όταν χρησιμοποιούμε τη λέξη. Ένα θέμα για επόμενο άρθρο!
Καλή μας βδομάδα, Τζοάννα
dionysis
13 Απριλίου 2019 at 18:16
Πόσο απλά κι ανθρώπινα γράφεις!
Όπως λέει κι η Άιναφετς, θα περάσουν πολλά χρόνια για να μετακινηθούν κάποια στερεότυπα. Ίσα ίσα, όμως, αυτό πρέπει να μας κινητοποιεί στην αντίθετη κατεύθυνση. Η διαλλακτικότητα, η ανεκτικότητα, η αποδοχή είναι στοιχεία που και διδάσκονται. Κάπου εκεί χρειάζεται και μεις να βρούμε το ρόλο μας.
Σου στέλνω ένα λινκ μιας δουλειάς του αγαπημένου Νίκου Κυπουργού, που, επειδή είναι αρκετά παλιά, ίσως δεν την ξέρεις: https://www.youtube.com/watch?v=2gJ4QBlCfYQ&list=PLw3Mt4FUg5YRM1lMlVngvjd6LFYYpG2_C
Ήταν για μια ταινία ενός άλλου αγαπημένου, του Μενέλαου Καραμαγγιώλη (Ψάξε για τις εκπομπές του στο διαδίκτυο ή άκουσέ τις στο Τρίτο Πρόγραμμα)
Πολλά φιλιά, Τζοάννα, με γεια το ανοιξιάτικο εξοχικό σου!
Joanna K.
13 Απριλίου 2019 at 20:33
Α, καλώς ορίσατε στο ανοιξιάτικο εξοχικό μου.
Πολύ σημαντικό αυτό που μας προτείνεις να κάνουμε, να σκεφτούμε τον ρόλο που θέλουμε να έχουμε στην κοινωνική πραγματικότητα. Να έχουμε έτσι την αίσθηση πως κάτι δημιουργικό μπορούμε να κάνουμε όλοι.
Όντως, δεν γνώριζα τη δουλειά του Νίκου Κυπουργού.. Διαβάζω πως το 1990, κέρδισε το κρατικό βραβείο. Όποιος κάνει κλικ στο λινκ, θα χαρεί τη μουσική του με άνεση – η πρόταση για ένα μελωδικό σαββατοκύριακο.
ainafets
13 Απριλίου 2019 at 17:38
Εξαιρετικό αφιέρωμα, Ιωάννα, ευχαριστούμε!
Γιατί έχω την αίσθηση πως θα περάσει πολύς καιρός μέχρι να γίνουν από «γύφτοι», Ρομά και να τους αγκαλιάσει η κοινωνία όπως τους αξίζει!
Καλό Σαββατοκύριακο, ελπίζω ηλιόλουστο! 🙂
Joanna K.
13 Απριλίου 2019 at 20:12
Ainafets, ευχαριστώ πολύ για το..μαγικό σχόλιο. Ναι, για τις στερεότυπες αντιλήψεις και πεποιθήσεις, για τους Ρομά, δεν υπάρχουν μαγικά κόλπα. Χρειάζεται χρόνος για να αλλάξουν. Όμως ένα βήμα την φορά, ένα έστω μικρό βήμα προς την αλλαγή, σημαίνει κάτι. Αυτό θέλω να πιστεύω και εγώ.
Καλό μας σαββατοκύριακο
Comments are closed.